Ένας τρόπος με το οποίο συνδέονται τα οστά είναι οι Σύνδεσμοι {συνδετικός ιστός} που αποτελούν και σταθεροποιητές της εκάστοτε άρθρωσης. Ο Πρόσθιος Χιαστός Σύνδεσμος {ΠΧΣ} βρίσκεται στην άρθρωση του γόνατος και είναι υπεύθυνος τόσο για την πρόσθια μετατόπιση της Κνήμης, όσο και για την στροφή της σε σχέση με το μηριαίο οστό. Η Κάκωση του ΠΧΣ μπορεί να προκληθεί εφόσον δεχτεί μεγαλύτερο φορτίο από αυτό που αντέχει. Έρευνες έχουν δείξει ότι το 30% των κακώσεων ΠΧΣ γίνονται ύστερα από επαφή-σύγκρουση, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό, το οποίο φθάνει το 70%, το κατέχει η περίπτωση που δεν υπάρχει επαφή: το γόνατο είναι σε πλήρη έκταση, το βάρος του σώματος στηρίζεται στην πτέρνα και γίνεται απότομη στρέψη της κνήμης σε σχέση με τον μηριαίο οστό.
Όμως ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες της Αποκατάστασης ενός ΠΧΣ;
1. Χειρουργείο ή Συντηρητική Θεραπεία;
Η Αποκατάσταση ενός ΠΧΣ διαχρονικά απασχολούσε την Ιατρική Κοινότητα τόσο με τον τρόπο θεραπείας {χειρουργική αντιμετώπιση ή συντηρητική}, αλλά και με την Αποκατάσταση μετά από ένα Χειρουργείο.
Παλαιότερα, οι επεμβάσεις γίνονταν εξωαρθρικά με μεγάλες αρθροτομές που οδηγούσε σε μία μακρά περίοδο ακινητοποίησης του πάσχοντος γόνατος με νάρθηκα. Με το πέρασμα του χρόνου, άρχισαν να χρησιμοποιούνται αρθροσκοπικές μέθοδοι που δεν χρειάζονταν μεγάλες τομές της άρθρωσης, ενώ τα πρωτόκολλα άρχισαν να βασίζονται στην προεγχειρητική αποκατάσταση που βοήθησε την αποφυγή επιπλοκών μετά από ένα χειρουργείο.
Ακόμα, υπάρχουν δύο είδη Αποκατάστασης. Το ένα είναι η Συντηρητική Θεραπεία, στην οποία τα χειρουργεία αποφεύγονται. Στην περίπτωση αυτή, η αποκατάσταση του γόνατος και η «φυσιολογική» λειτουργία του αποκτούνται για μικρό διάστημα και η εξέλιξη είναι άγνωστη, καθώς η λειτουργικότητα της άρθρωσης δεν είναι ίδια {μειωμένη} όπως αυτήν πριν την κάκωση. Σε αυτή την θεραπεία, χρησιμοποιούνται ασκήσεις ενδυνάμωσης για του Οπίσθιους μηριαίους. Ενώ, τέλος, Συντηρητική Θεραπεία επιλέγεται για άτομα μεγάλης ηλικίας, με καθιστική ζωή.
Από την άλλη, η Χειρουργική Αποκατάσταση είναι αυτή που επιλέγεται συνήθως και κυρίως για άτομα νεαρά και με έναν ενεργό τρόπο ζωής. Ένα επιτυχημένο χειρουργείο σε συνδυασμό με την κατάλληλη Φυσιοθεραπευτική Αποκατάσταση βασίζεται στην απόκτηση τη λειτουργικότητας του γόνατος {Κινητικότητα, Δύναμη κτλ.}, με στόχο φυσικά την προστασία του Μοσχεύματος. Τέλος, η επιλογή του μοσχεύματος είναι σχετική με την αντοχή του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου. Το μόσχευμα θα πρέπει να έχει αντοχή μεγαλύτερη από τον ΠΧΣ, καθώς κατά την επούλωση η αντοχή του μειώνεται.
2. Ποια η χρονική περίοδος που θα καθυστερήσει ένα Χειρουργείο;
Γενικότερα, αποφεύγεται μία πρώιμη επέμβαση, καθώς το χειρουργείο σε ένα οιδηματώδες και φλεγμονώδες γόνατο μπορεί να οδηγήσει σε Αρθροΐνωση {περιορισμός της κίνησης του γόνατος και της επιγονατίδας, χαμηλή θέση της επιγονατίδας του πάσχοντος γόνατος, φλεγμονή, πόνος} μετά από την επέμβαση.
Ακολουθείται, λοιπόν, μία προεγχειρητική αποκατάσταση με στόχο τη μείωση της φλεγμονής, του πόνου, αλλά και την απόκτηση πλήρους εύρους κίνησης της άρθρωσης.
Επομένως, το πόσο θα καθυστερήσει ένα χειρουργείο εξαρτάται από την κατάσταση του γόνατος.
3. Πρωτόκολλο Αποκατάστασης για ΠΧΣ
Ο ρόλος του Φυσιοθεραπευτή ξεκινά πριν από το χειρουργείο και αμέσως μετά την κάκωση, εντάσσοντας τον παθόντα σε μία διαδικασία προεγχειρητικής αποκατάστασης και βοηθώντας στην εξάλειψη του πόνου, της φλεγμονής και την απόκτηση της πλήρους κινητικότητας του γόνατος δίνοντας έμφαση στον Τετρακέφαλο και στους Οπίσθιους Μηριαίους μύες. Στόχος όλων αυτών είναι η αποφυγή των Επιπλοκών μετά από ένα χειρουργείο σε ένα οιδηματώδες και φλεγμονώδες γόνατο {μείωση κινητικότητας, πόνος κτλ.}, ενώ παράλληλα αποφεύγεται έτσι η μυϊκή ατροφία.
Α. Μία προεγχειρητική αποκατάσταση περιλαμβάνει:
1.Κρυοθεραπεία
2. Ανάρροπη Θέση
3. Επίδεση πάσχοντος γόνατος
4. Λήψη φαρμακευτικής αγωγής για την φλεγμονή
5. Ασκήσεις παθητικές με την χρήση CPM
6. Ασκήσεις τετρακέφαλου {ηλεκτρική ενεργοποίηση}
7. Biofeedback {θεραπεία βιοανάδρασης}
8. Χρήση Ιδιοδεκτικών ασκήσεων
Μετεγχειρητικά οι στόχοι είναι παρόμοιοι, με την διαφορά ότι τώρα ο στόχος είναι η επανάκτηση της πλήρους κινητικότητας, δύναμης και ισχύος του γόνατος και των μυών που τον περιβάλλουν.
Β. Μία μετεγχειρητική αποκατάσταση περιλαμβάνει:
*Ότι ισχύει και στην προεγχειρητική αποκατάσταση και επιπλέον:
1. Χρήση ασκήσεων ΑΚΑ & ΚΚΑ {κυρίως χρησιμοποιούνται ΚΚΑ-ασκήσεις κλειστής κινητικής αλυσίδας, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι είναι πιο ασφαλές για το μόσχευμα}
2. Ασκήσεις Ιδιοδεκτικότητας {κιναισθησία, ισορροπία, νευρομυϊκός έλεγχος, αντανακλαστικά}
3. Διατάσεις {κυρίως του πάσχοντος άκρου}
4. Functional Training-Λειτουργική Προπόνηση {προπόνηση βασισμένη στις ανάγκες του Ασθενούς, πχ. ένας ποδοσφαιριστής θα χρειαστεί να κρατήσει την φυσική του κατάσταση και φυσικά, το ασκησιολόγιο με την πάροδο του χρόνου θα βασίζεται στις ανάγκες ενός αθλητή του Ποδοσφαίρου}
5. Η πρόοδος τόσο στην θεραπεία και στις θεραπευτικές ασκήσεις πρέπει να γίνονται με ασφάλεια
4. Επιπλοκές, Πρόληψη και Αποκατάσταση
Έρευνες έχουν δείξει ότι η ένταξη ασκήσεων Ιδιοδεκτικότητας και Νευρομυϊκού συντονισμού βοηθούν στην αποφυγή τέτοιων τραυματισμών και ότι τέτοια προγράμματα σε όλα τα αθλήματα αποτελούν τον βασικό πυλώνα πρόληψης και όχι μόνο.
Ποιες όμως είναι οι Επιπλοκές ενός χειρουργείου ΠΧΣ και ποιες οι ευθύνες του πάσχοντος και του Φυσιοθεραπευτή πριν την επέμβαση;
1. Απώλεια Κίνησης: συνήθως αυτό αναφέρεται στην Έκταση του γόνατος με μειωμένη λειτουργικότητα και αδυναμία του τετρακέφαλου που μπορεί να οδηγήσουν στον εκφυλισμό της άρθρωσης. Αυτό μπορεί να συμβεί από ένα πρώιμο χειρουργείο σε οιδηματώδες/ φλεγμονώδες γόνατο, ακινητοποίηση σε μεγάλο χρονικό διάστημα, χαμηλή επιγονατίδα, κακή μετεγχειρητική αποκατάσταση. Τέλος, το μόσχευμα και η τοποθέτησή του από τον Γιατρό-Χειρουργό παίζουν καθοριστικό ρόλο.
Επομένως, ο καλός προγραμματισμός ενός χειρουργείου {όχι πρώιμος}, η σωστή τοποθέτηση ενός μοσχεύματος και η κατάλληλη αντιμετώπιση από τον Φυσιοθεραπευτή μετά από την επέμβαση είναι ουσιώδη.
2. Πόνος-Οίδημα: συνιστούν από τις πιο συχνές επιπλοκές. Ο πόνος και το οίδημα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σε μικρό χρονικό διάστημα, καθώς σχετίζονται με τη μυϊκή ατροφία. Η κρυοθεραπεία, η ανάρροπη θέση και περίδεση που κρατά σταθερή την άρθρωση {συμπιεστική} είναι τα βήματα που ακολουθούνται για την εξάλειψη του πόνου και του οιδήματος.
3. Πόνος στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος: μετά από ένα χειρουργείο ΠΧΣ και, κυρίως η έκταση του γόνατος μπορεί να είναι επώδυνη. Εδώ χρησιμοποιούνται τεχνικές κινητοποίησης της επιγονατίδας, ενώ στόχος της αποκατάστασης σε αρχικό στάδιο θα πρέπει να είναι η απόκτηση εκ του ασθενούς του πλήρους εύρους κίνησης της άρθρωσης. Παράλληλα, καλό είναι να αποφεύγονται κινήσεις ή δραστηριότητες που καταπονούν την άρθρωση και η πλήρης έκταση του γόνατος.
Πηγές:
- Οδηγός Ανατομίας του Ανθρωπίνου Σώματος GREYS, David A. Morton, Kerry D. Peterson, Kurt H. Albertine, σελ 956
-Ορθοπεδική Αποκατάσταση στην Κλινική Πράξη, S. Brent Brotzman, Kevin E.Wilk, σελ 266-271, σελ.273, σελ. 278, σελ. 281-284
- Anterior Cruciate Ligament Injury: Diagnosis, Management, and Prevention, FRANCESCA CIMINO, MD, U.S. Naval Hospital, Yokosuka, Japan
BRADFORD SCOTT VOLK, MD, and DON SETTER, DO, Puget Sound Family Medicine Residency, Naval Hospital Bremerton, Bremerton, Washington
- Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons:
Noncontact Anterior Cruciate Ligament Injuries: Risk Factors and Prevention Strategies, {Griffin, Letha Y. MD, PhD; Agel, Julie MA, ATC; Albohm, Marjorie J. MS, ATC; Arendt, Elizabeth A. MD; Dick, Randall W. MS; Garrett, William E. MD, PhD; Garrick, James G. MD; Hewett, Timothy E. PhD; Huston, Laura MS; Ireland, Mary Lloyd MD; Johnson, Robert J. MD; Kibler, W. Benjamin MD; Lephart, Scott PhD, ATC; Lewis, Jack L. PhD; Lindenfeld, Thomas N. MD; Mandelbaum, Bert R. MD; Marchak, Patricia ATC; Teitz, Carol C. MD; Wojtys, Edward M. MD}
Δεληγιάννης Κωνσταντίνος
Φυσιοθεραπευτής {Α.Τ.Ε.Ι. Θεσσ/κης}
Χειροπρακτική Μέθοδος Akermann
Νευρολειτουργική Αναδιοργάνωση Μέθοδος Padovan
Θεραπευτική Μάλαξη